Grafiek onthult de ontwikkeling van elektriciteitsprijzen door de tijd

Benieuwd waarom stroomprijzen zo schommelen? Deze 10-jaarsgrafiek laat de hoofdtrends zien – van coronadip tot gascrisis-pieken en recente afkoeling – én de opmars van uren met lage of zelfs negatieve prijzen. Je ontdekt het verschil tussen groothandels- en consumentenprijzen, de invloed van gas, CO2, weer en netcapaciteit, en de nuances tussen Nederland en België. Met praktische tips reken je prijzen snel om naar /kWh en gebruik je de trends om je contract (vast, variabel of dynamisch) en verbruik slim te plannen.

Grafiek elektriciteitsprijzen van de afgelopen 10 jaar: wat je ziet

In deze grafiek zie je hoe stroomprijzen zich hebben ontwikkeld van groothandel tot wat je uiteindelijk op je rekening merkt. Op de horizontale as staat de tijd (maandelijks of dagelijks gemiddeld, soms zelfs per uur), op de verticale as de prijs, meestal in /MWh; deel door 1.000 voor /kWh. Je herkent seizoenspatronen met hogere winterprijzen en lagere zomerprijzen, plus duidelijke keerpunten: een dip in 2020 door minder vraag tijdens corona, de explosieve stijging in 2021-2022 door de gascrisis en hoge CO2-kosten, en daarna een afkoeling in 2023 met nog steeds flinke uitschieters. Sinds 2020 zie je ook steeds vaker uurprijzen die richting nul gaan of zelfs negatief worden bij veel wind en zon, vooral zichtbaar in Nederland en steeds vaker ook in België.

Let op dat groothandelsprijzen (EPEX day-ahead) niet hetzelfde zijn als jouw all-in tarief: belastingen, netkosten en leveranciersmarges maken het verschil, en beleidsmaatregelen zoals tijdelijke btw-aanpassingen en prijsplafonds hebben de pieken deels gedempt in je eindprijs. De grafiek kan basis- of piekcontractindices tonen; een 30- of 90-dagen gemiddelde strijkt ruis glad zodat trends duidelijker worden. Zie je een plotselinge sprong, dan is dat vaak te linken aan gasprijzen, beschikbaarheid van centrales of netcongestie. Gebruik de grafiek om context te krijgen: waar staan we ten opzichte van het langjarig gemiddelde, hoe volatiel is het nu, en wat betekent dat voor je timing en keuze van contracttype.

Wat laat de grafiek precies zien (periode, eenheden, resolutie)

De grafiek bestrijkt tien jaar en plaatst tijd op de horizontale as met een vaste interval, terwijl de verticale as de prijs toont, meestal in /MWh. Wil je het naar /kWh vertalen, dan deel je door 1.000. De resolutie bepaalt hoeveel detail je ziet: uurprijzen (day-ahead) leggen pieken en negatieve prijzen bloot, daggemiddelden dempen ruis, maandgemiddelden laten de grote trend zien. Check of het om groothandelsprijzen gaat of om all-in consumententarieven, en of inflatie is gecorrigeerd; dat maakt het niveau en de trend beter vergelijkbaar over jaren.

Let ook op de geografische dekking (Nederland, België of beide), en het producttype zoals baseload of peakload; de legenda maakt dat duidelijk. Als de schaal of smoothing is toegepast, bijvoorbeeld een 30-dagen gemiddelde, zie je trends scherper maar minder intraday schommelingen.

Belangrijkste keerpunten en trends

In de grafiek vallen een paar duidelijke bochten op: een geleidelijke daling tot 2019 door lage gasprijzen en de opmars van wind en zon; de coronadip in 2020 door lagere vraag; daarna de scherpe rally vanaf najaar 2021 door de gascrisis, hogere CO2-kosten en uitval of onderhoud van centrales, met recordpieken in 2022. In 2023 en 2024 vlakken prijzen af dankzij volle gasopslag en meer hernieuwbare capaciteit, maar het gemiddelde ligt nog boven het niveau van vóór 2020.

Tegelijk zie je structureel meer volatiliteit: vaker uren met zeer lage of negatieve prijzen bij veel zon en wind, afgewisseld met pieken tijdens koude, windstille momenten. Nederland kent doorgaans meer negatieve uren door veel wind en zon en sterke interconnecties; België beweegt mee, maar met iets minder uitschieters. De rode draad: gas blijft vaak de marginale prijzensetter.

Groothandels- VS consumentenprijzen (INCL. belastingen en nettarieven)

De grafiek met groothandelsprijzen laat zien wat stroom op de markt kost (bijv. EPEX day-ahead of termijnprijzen), maar jouw consumentenprijs bestaat uit meer lagen. Bovenop de inkoopprijs komen leveranciersopslag en risicomarge, daarna belastingen en heffingen zoals btw en energiebelasting, en tot slot nettarieven van de netbeheerder. In België weegt het capaciteitstarief en andere netkosten mee; in Nederland tellen vaste en variabele netbeheerkosten en energiebelasting zwaar mee.

Daardoor zie je dat pieken in de groothandelsprijs niet één-op-één doorwerken, en dat negatieve uren zelden tot een negatieve eindprijs leiden. Bij vaste of deels vaste contracten dempt hedging de schokken, terwijl dynamische contracten groothandelsbewegingen sneller doorgeven. Beleidsmaatregelen, zoals tijdelijke prijsplafonds of btw-aanpassingen, hebben pieken en dalen in je eindtarief in sommige jaren extra afgevlakt.

[TIP] Tip: Gebruik 12-maands gemiddelde om seizoensruis uit de grafiek te filteren.

Drijvende krachten achter de elektriciteitsprijs

Achter elke piek en dip in de prijsgrafiek zitten terugkerende oorzaken. Dit zijn de belangrijkste drijvende krachten die het prijsniveau en de volatiliteit sturen.

• Gasprijs, CO2-kosten en de brandstofmix: gascentrales zetten vaak via de merit order de marktprijs; duurdere gascontracten tillen de stroomprijs omhoog. ETS-kosten worden doorgerekend en maken fossiele productie duurder. De mix verschilt per land: Nederland leunt op gas en wind, terwijl in België de beschikbaarheid van kerncentrales de prijs sterk beïnvloedt; onderhoud of uitval verschuift de marginale centrale en daarmee de prijs.
• Weer, hernieuwbare opwek en seizoenseffecten: veel zon en wind zorgen voor lage (soms negatieve) uurprijzen, terwijl koude, windstille dagen met hoge vraag juist pieken veroorzaken. Seizoenen sturen zowel vraag (winteravondpieken) als aanbod (zomer met veel PV), wat de volatiliteit vergroot.
• Netcapaciteit, interconnecties en congestie in de Benelux: beperkte netruimte en knelpunten kunnen lokale prijzen opdrijven en prijsverschillen tussen uren en zones vergroten. De beschikbaarheid van interconnectoren (en storingen/onderhoud) bepaalt hoeveel import/export met buurlanden mogelijk is; minder capaciteit vergroot schommelingen, extra capaciteit dempt ze.

Samen verklaren deze factoren de scherpe dalen en pieken in de grafiek. Zie ze als lagen: brandstof en CO2 vormen de basis, weer en netcapaciteit zorgen voor de uitschieters.

Gasprijs, CO2-kosten en de brandstofmix

De gasprijs is vaak de hoofdschakel tussen grondstoffen en jouw stroomtarief, omdat gascentrales in veel uren de duurste nog benodigde centrale zijn en zo de marktprijs bepalen. Stijgt gas flink, dan zie je dat vrijwel direct terug in de grafiek. CO2-kosten komen via het Europese emissiehandelssysteem (ETS): elke ton uitstoot vraagt een emissierecht, waardoor stroom uit gas en vooral kolen duurder wordt. Daardoor verschuift de merit order: soms worden kolencentrales goedkoper dan gas of juist andersom, afhankelijk van gasprijs, CO2-prijs en het rendement van centrales.

De brandstofmix bepaalt hoeveel je hier last of voordeel van hebt. Veel wind en zon drukken de prijs door goedkope uren, terwijl minder kernenergie of weinig hernieuwbaar juist vaker gas aan zet. Zo stuurt de mix niet alleen het prijsniveau, maar ook de volatiliteit die je in de tijdlijn ziet.

Weer, hernieuwbare opwek en seizoenseffecten

Het weer duwt én trekt aan de prijs: het beïnvloedt je vraag naar stroom en tegelijk de productie uit wind en zon. In de winter ligt de vraag hoger en is zonne-opwek laag, waardoor je vaker hogere prijzen ziet; in de zomer drukken lange, zonnige dagen het middagprijsniveau, maar tijdens hittegolven schiet de vraag juist omhoog en ontstaan avondpieken zodra de zon wegvalt. Veel wind zorgt voor lage of zelfs negatieve prijzen, terwijl windstille, bewolkte periodes – vaak een paar dagen achter elkaar – juist pieken veroorzaken.

Regen en waterstanden spelen hier minder, maar tellen mee via import uit waterkrachtregio’s. Je merkt seizoenspatronen ook door onderhoud aan centrales en kabels in het voor- en najaar, wat de markt tijdelijk kan krapzetten.

Netcapaciteit, interconnecties en congestie in de Benelux

Netcapaciteit bepaalt hoeveel stroom het hoogspanningsnet tegelijk kan vervoeren. Interconnecties – de grensoverschrijdende kabels tussen bijvoorbeeld Nederland, België, Duitsland en het VK – maken import en export mogelijk. Als die kabels vrij zijn, trekken prijzen naar elkaar toe; bij uitval of volle benutting zie je juist prijsverschillen en extra volatiliteit. Congestie is simpel gezegd filevorming op het net: er wil meer stroom door een lijn dan technisch kan.

Dat leidt tot decoupling (prijzen lopen uiteen), noodzaak tot redispatch (centrales anders aansturen) en soms curtailment, waarbij je wind of zon moet afschakelen. In Nederland en België merk je dit ook via wachtrijen voor nieuwe aansluitingen en beperkingen op teruglevering. Nieuwe verbindingen zoals ALEGrO en Nemo Link helpen, maar zonder versnelling van netuitbreiding blijven piekuren kwetsbaar.

[TIP] Tip: Vergelijk elektriciteitsprijs met gas, CO2 en vraag in 10-jaars grafiek.

Nederland VS België: inzichten uit de grafiek

De tabel vat samen wat de grafiek van elektriciteitsprijzen over de laatste 10 jaar laat zien voor Nederland vs. België: prijsniveaus, volatiliteit en verschillen in uurprijzen (piek/dal).

Kerninzicht: de wholesaleprijzen zijn sterk gekoppeld, maar Nederland toont meer volatiliteit en negatieve uren door hernieuwbare pieken en congestie, terwijl België stabieler blijft dankzij kernenergie. Gebruik die verschillen om je verbruik slim te timen.

Kijk je tien jaar terug, dan zie je dat Nederland en België vaak meebewegen doordat de markten gekoppeld zijn; pas bij beperkt transport of verschillende beschikbaarheid van centrales lopen prijzen uiteen. Nederland valt op door meer uren met zeer lage of negatieve prijzen, gedreven door veel wind op zee, snelle groei van zonne-energie en flexibele gascentrales die bij overvloedige hernieuwbare opwek uit de markt worden gedrukt. België toont gemiddeld minder negatieve uren omdat kerncentrales een stabiele basis leveren, maar krijgt juist scherpe pieken wanneer kernreactoren in onderhoud zijn of bij lage importmogelijkheden.

Interconnecties maken hier het verschil: Nemo Link (BE-VK) en ALEGrO (BE-DE) dempen spreads in België, terwijl COBRAcable, NorNed en BritNed dat voor Nederland doen; bij storingen of volle lijnen schiet het prijsverschil direct omhoog. In je eindtarief spelen bovendien nationale belastingen en nettarieven mee, waardoor consumentenprijzen minder synchroon bewegen dan de groothandelscurve. De rode draad: NL scoort op volatiliteit, BE op baseload-stabiliteit, met sporadische uitschieters aan beide kanten.

Prijsniveaus en volatiliteit vergeleken

Kijk je naar prijsniveaus, dan liggen Nederland en België over de jaren vaak dicht bij elkaar dankzij markt­koppeling, met in 2021-2022 in beide landen een duidelijke sprong omhoog door de gascrisis. Het verschil zit vooral in de volatiliteit: Nederland kent meer extreme uren, van heel laag tot soms negatief bij veel wind en zon, en scherpe pieken bij kou en weinig wind. België is gemiddeld stabieler door kernenergie als baseload, maar kan juist extra pieken laten zien wanneer reactoren in onderhoud zijn of import beperkt is.

Op normale dagen trekken interconnecties de prijzen naar elkaar toe; bij congestie of storingen lopen de lijnen uiteen. Samengevat: vergelijkbare jaargemiddelden, maar NL heeft bredere uitschieters en BE een vlakker midden.

Uurprijzen en piek-/daluren: de belangrijkste verschillen

Uurprijzen laten je de echte dynamiek zien: in Nederland duiken middaguurtjes bij veel zon geregeld naar heel laag of soms negatief, terwijl de avonduren juist pieken als de vraag aantrekt en zon wegvalt. In België is het patroon vlakker door kernenergie als basis, maar bij onderhoud of beperkte import schieten avonduren alsnog uit. Kijk je naar klassieke piek-/daluren, dan merk je dat die indeling niet altijd overeenkomt met de meest voordelige uren: op winderige nachten of zonnige middagen zijn daluren soms extra goedkoop, terwijl piekblokken in koude, windstille periodes juist duurder uitvallen.

In Nederland reageren dynamische contracten sneller op uurprijzen; in België werkt het vaker via piek/dal-structuren, al winnen dynamische tarieven terrein. Interconnecties dempen verschillen, tenzij er congestie is.

[TIP] Tip: Vergelijk Nederland en België; kies vast waar volatiel, variabel waar stabiel.

Zo haal je waarde uit de grafiek voor je energiekeuzes

Met de grafiek in de hand vertaal je historische prijsbewegingen naar concrete keuzes. Zo haal je er direct waarde uit voor je contract en je verbruiksprofiel.

• Slim interpreteren: check of je naar groothandelsprijzen of all-in consumententarieven (incl. belastingen en netkosten) kijkt en of er voor inflatie is gecorrigeerd; reken snel om van /MWh naar /kWh door te delen door 1.000 en vergelijk met je contract; let op uitschieters vs gemiddelden en gebruik bijv. mediaan of 30/90-daags gemiddelde om ruis te filteren.
• Vast, variabel of dynamisch: zie je veel volatiliteit met goedkope middag-/nachturen, dan loont een dynamisch contract als je kunt sturen (EV-laden, warmtepompboiler, was/droger); bij stabiel maar hoog niveau en weinig (negatieve) uren geeft een vast tarief rust; past tussenvorm beter bij je risicoprofiel of beperkte flexibiliteit, overweeg (maand)variabel.
• Timing en risico’s: gebruik 30/90-daagse moving averages om trendbreuken te spotten en leg die naast termijnprijzen (forwards) voor komende maanden/winter/jaar; dalende forwards en afnemende volatiliteit kunnen een goed moment zijn om (deels) vast te klikken; spreid beslissingen in tranches om timingrisico te beperken en houd rekening met heffingen, prijsplafonds en nettarieven die de uiteindelijke consumentenprijs bepalen.

Kortom: lees de grafiek met context, koppel die aan je flexibiliteit en kies een contractvorm die past bij jouw risicovoorkeur. Zo maak je van prijsschommelingen een voordeel.

Slim interpreteren: inflatie, uitschieters en snel omrekenen (/MWH naar /KWH)

Om de grafiek echt te begrijpen, vergelijk je prijzen bij voorkeur in reële termen: corrigeer voor inflatie zodat 2015 en 2025 eerlijk naast elkaar staan. Let op uitschieters door incidenten of datagaten; die vertekenen je beeld. Kijk daarom ook naar medianen of een 7- tot 30-dagen gemiddelde om de trend te zien, en check of extreme pieken terugkeren of eenmalig zijn.

Snel omrekenen doe je zo: deel /MWh door 1.000 voor /kWh; 120 /MWh is dus 0,12 /kWh. Onthoud dat dit meestal alleen de energiecomponent is; belastingen, btw en nettarieven komen daar nog bovenop. Plaats cijfers altijd in context van seizoen, aanbod van wind en zon, en de actuele gas- en CO2-prijzen.

Vast, variabel of dynamisch: wat past bij je risicoprofiel

Een vast contract geeft prijszekerheid voor 1 tot 3 jaar en past als je een strak budget wilt en weinig tijd of flexibiliteit hebt om te sturen; je betaalt wel vaak een risicopremie en mist mogelijke dalingen. Variabel beweegt mee per maand of kwartaal en is een middenweg: je profiteert sneller van dalende marktprijzen, maar extreme pieken worden meestal deels gedempt. Dynamisch volgt uurprijzen en werkt vooral als je verbruik kunt verschuiven met bijvoorbeeld een EV, thuisbatterij of warmtepompboiler, én als je piekuren kunt vermijden met automatisering en een financiële buffer.

Koppel je keuze aan wat de grafiek laat zien: veel volatiliteit met goedkope uren beloont dynamisch, stabiel maar hoger niveau stuurt richting vast, en twijfelgevallen passen bij variabel met een oog op termijnprijzen.

Timing en risico’s: wanneer wel of niet vastklikken

Vastklikken voelt logisch als de termijnmarkt laag staat ten opzichte van het langjarig gemiddelde en je weinig risico wilt lopen. Kijk naar forwardprijzen voor komende winter en het volgende jaar: dalend en stabiel wijst op wachten, een draai omhoog na een rustige periode kan een signaal zijn om te fixen. Seizoenen tellen mee: vóór winter, bij krappe gasvoorraden of onrust op de gasmarkt, kan een vast tarief juist bescherming geven; in lente en nazomer, met volle gasopslag en veel zon en wind, liggen kansen om goedkoper in te stappen.

Weeg ook de risicopremie en contractduur mee, plus eventuele opzegvergoeding. Twijfel je, dan kun je gespreid vastklikken of tijdelijk variabel/dynamisch blijven als je verbruik flexibel is en je piekuren kunt mijden.

Veelgestelde vragen over grafiek elektriciteitsprijzen afgelopen 10 jaar

Wat is het belangrijkste om te weten over grafiek elektriciteitsprijzen afgelopen 10 jaar?

De grafiek toont 10 jaar elektriciteitsprijzen (/MWh, vaak uur- of maandgemiddelden). Let op trendbreuken door gas- en CO2-schokken, seizoen en hernieuwbare opwek. Vergelijk groothandelsprijzen met consumentenprijzen inclusief belastingen en nettarieven, Nederland versus België.

Hoe begin je het beste met grafiek elektriciteitsprijzen afgelopen 10 jaar?

Start met de assen: periode en eenheden. Reken snel om /MWh naar /kWh (delen door 1000). Check resolutie, inflatiecorrectie en uitschieters. Leg gas- en CO2-prijzen ernaast, vergelijk NL-BE, en bepaal piek/dal-uren.

Wat zijn veelgemaakte fouten bij grafiek elektriciteitsprijzen afgelopen 10 jaar?

Veelgemaakte fouten: groothandelsprijzen verwarren met consumentenprijzen inclusief belastingen/nettarieven, verkeerde tijdsresolutie lezen, inflatie negeren, uitschieters overinterpreteren, causatie afleiden uit correlatie, verkeerde eenhedenconversie, en Benelux-congestie of interconnecties negeren bij NL-BE vergelijkingen.